Wat een zomer is dit geweest. Eerst onze reis naar Zuid-Frankrijk in juni, daarna Wales en Engeland in juli-augustus en nu weer thuis in mijn eigen bosrijke omgeving vlak bij Den Haag en Delft. Elke plek had zijn eigen kleur en energie, en samen vormen ze een palet dat deze zomer voor mij bijzonder maakte.
Onderweg naar Frankrijk ontdekte ik iets dat mij diep raakte. Terwijl ik op de MyHeritage-site mijn stamboom bijwerkte, stuitte ik op de naam van een voorvader: een van de eerste wijnboeren in Franschhoek, Zuid-Afrika. Ongeletterd, met een zwangere vrouw en twee kleine kinderen, kreeg hij land toegewezen en — zoals dat in die tijd helaas gebruikelijk was — ook een aantal slaven. Zijn naam staat zwart-op-wit in een online archief, in een keurig alfabetische lijst. Zo afstandelijk, bijna bureaucratisch, terwijl er achter elk van die namen een wereld van levens, dromen en gebroken verhalen schuilgaat, maar al wat te lezen is isdit wat ik hier benoemde. Niks over wie hij en zij vrouw echt waren, wat in hun harte leefde of wat hun ware essentie waren.
Hoe langer ik bezig ben met mijn heritage, hoe meer ik mijn voorouders leer waarderen, mét alle licht- en schaduwkanten. Soms voelt het huiveringwekkend om te beseffen dat er een tijd komt waarin niemand onze namen meer kent, of weet wie we waren en wat we deden. Juist daarom probeer ik die draad levend te houden: door verhalen te koesteren, herinneringen vast te leggen en in het nu te eren waar ik vandaan kom. Al vraag ik me steeds meer af of dat echt uitmaakt. Ik ben niet mijn voorouders! Ik ben wie ik ben! Maar goed even terug bij deze ene voorouder:
Ik denk niet dat mijn voorvader of zijn gezin werkelijk een keuze hadden in wie er voor hen moest werken. Misschien waren ze vooral opgelucht dat ze een stuk land kregen en mochten overleven. Want in Frankrijk was het destijds voor boeren óók geen pretje: armoede, misoogsten en honger waren aan de orde van de dag. Maar toch… niets kan zo onmenselijk zijn als een ander tot slaaf gemaakt te zien worden, in een vreemd land aan te komen waar je de taal niet spreekt en andere te zien zonder vrijheid, zonder stem, zonder toekomst en er niks aan te kunnen doen, want als ongeletterde ben je al dankbaar genoeg dat jij een nieuw bestaan mag maken. Als ze een beetje lijken op wie ik ben en op wie mijn familie is, dan weet ik zeker dat mijn voorouder hun mensen als familie en vrienden omarm hebben en hun laatste gedeeld hebben met hun mensen. Ik kan dat alleen maar hopen! Mijn hart breekt als ik me voorstel hoe het moet zijn geweest voor iedereen in die tijd; voor mijn voorouders die probeerden te overleven, maar vooral voor de mensen die in slavernij gedwongen werden en hun levens en dromen onder die systemen vermalen raakten. Het voelt als een gedeelde geschiedenis die nog steeds doorwerkt, en die ik alleen kan eren door erover te blijven schrijven.
Het bracht me terug naar mijn studententijd, toen ik tijdens mijn master Computational Linguistics aan de VU Amsterdam werkte aan het digitaal annoteren van de VOC-missiven uit Nationaal Archief. Die brieven en rapporten uit Batavia lieten me toen al zien hoeveel mensen een boot verlieten en hoeveel er weer aankwamen, welke producten werden verhandeld, welke waarde eraan werd toegekend. Soms stonden er schrijnende verhalen in: van ziekte, dood en onmenselijke omstandigheden. Het waren geen abstracte bronnen, maar stemmen uit een verleden dat nog altijd doorwerkt. En nu, met mijn eigen familiegeschiedenis erbij, voel ik hoe die tijdlijn direct doorloopt in mijzelf. En dan is dit alleen maar een van mijn voorouders van zeven generaties geleden! Gelukkig leven we in een andere tijd en gelukkig mogen wij opnieuw onze eigen keuzes maken en gelukkig zijn we niet onze voorouders!
Daarna was er Wales, waar de heuvels en oude stenen me opladen en mijn Engelse cultuur voeden. Ik moest aan de noordkust van Wales zo vaak terug denken aan Blue Peter in Blauwberg. Het moest wel een man uit Wales zijn geweest die Blue Peter gestart heeft. Moet ik nog opzoeken…
In die landschappen voel ik me dichter bij mijn wortels uit Engeland en Schotland. En toch is het thuiskomen hier in Nederland zó fijn: wandelen tussen oeroude bomen, het gefilterde zonlicht door de bladeren, de zee nooit ver weg. Het evenwicht tussen reizen en thuiskomen is precies wat ik nodig heb. Misschien omdat ik zoveel verschillend Europese bloed heb?
Tussen al het reizen door ben ik steeds meer tijd gaan vrijmaken om te schilderen en om gewoon in het moment te zijn. Mijn MBSR-mindfulness training helpt me daarbij enorm: aandachtig leven, patronen herkennen, en het leven écht in de ogen kijken.
Het brengt rust en helderheid, maar ook ruimte om te creëren. Het voelt alsof de zomer zelf me eraan herinnert om stil te staan, te ademen en gewoon te zijn.
Nu, terug thuis, geniet ik van wandelingen door het bos en van kleine ontdekkingen in het alledaagse — de schaduw van het avondlicht op de muur, een jong twijgje dat zijn weg naar boven vindt, het gefluister van de bladeren.
En misschien is dat wel de grootste les van deze zomer: dat onze wortels en onze dagelijkse aanwezigheid evenveel betekenis dragen. Dat ik als Zuid-Afrikaanse/Nederlandse vrouw, met Engels/Schots, Nederlandse, Franse en Duitse draden in mijn DNA, vandaag mijn eigen verhaal weef. Door te reizen én thuis te komen, door te herdenken én te creëren, door te herinneren én in het moment te leven.
